Koszyk

Malarstwo - obrazy wielkich mistrzów malarstwa

Madonna z Port Lligat – Salvador Dali, tarot i kabała

Madonna z Port Lligat to tytuł dwóch podobnych do siebie obrazów Salvadora Dali, na których jako Madonna namalowana została jego żona, Gala. Pierwszy, mniejszy, powstał w roku 1949, drugi, większy – w roku 1950.

Wątek Gali jako Madonny pojawił się już jako hipoteza w moim artykule na temat obrazu Maxa Ernsta (zob. Obraz Maxa Ernsta jako manifest surrealizmu – „Madonna karcąca dzieciątko w obecności trzech świadków”). Natomiast w przypadku wspomnianych dwóch obrazów Salvadora Dali to, że jako Madonna namalowana została Gala, jest już niewątpliwym faktem. Obrazami Salvadora Dali zajmowałem się już kilkakrotnie, stwierdzając za każdym razem, że kryje się w nich głęboka treść metafizyczno-religijna bądź filozoficzna (zob. m.in. Salvador Dali: Kuszenie świętego Antoniego i motywy freudowskie oraz Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali – Chrystus jako widmo).

Madonna z Port Lligat również wyraża głęboką ideę, której przedstawienie zostało do tego rozłożone na dwa obrazy. Pewne elementy się na nich powtarzają, a inne zostały zmienione, usunięte bądź dodane. Zacznę od pierwszego z nich, który jest zarówno mniejszy, jak i prostszy.

Madonna z Port Lligat Salvadora Dali, 1949, olej na płótnie, 48,9 x 37,5 cm, Haggerty Museum of Art, Marquette University, Milwaukee

Madonna z Port Lligat Salvadora Dali, 1949, olej na płótnie, 48,9 x 37,5 cm, Haggerty Museum of Art, Marquette University, Milwaukee

Madonna z Port Lligat z roku 1949 została pokazana przez artystę w tymże samym roku papieżowi Piusowi XII, co zdaje się świadczyć o tym, że traktował on swoje dzieło bardzo poważnie, a nie jako jakiś ekscentryczny wygłup. Uznaje się je za olejne studium do Madonny z Port Lligat z roku 1950. Uważa się przy tym, że na obu tych obrazach łączy on problematykę religijną z nuklearną wizją świata, inspirującą go od czasu zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę i Nagasaki. Ja jednak pójdę innym tropem, stwierdzając na wstępie podobieństwo tego obrazu do Kapłanki z najpopularniejszej talii tarota Rider-Waite’a. Doszukiwanie się w tym wypadku takiego źródła inspiracji nie powinno dziwić wobec faktu, że 20 lat później Dali stworzył własnego tarota, wykorzystując przy tym liczne motywy z arcydzieł światowego malarstwa i umieszczając swój autoportret na wielkim arkanie I – Mag:

Salvdor Dali jako Mag w swojej własnej talii tarota

Uznajmy więc, że Madonna-Gala z dwóch omawianych obrazów zatytułowanych Madonna z Port Lligat to dla odmiany wielki arkan II – Kapłanka. Oto więc ta karta z talii Rider-Waite’a:

Kapłanka z talii Rider-Waite'a – wzór dla obrazu Madonna z Port Lligat Salvadora Dali

Madonna z Port Lligat – podobieństwo do tarotowej Kapłanki z talii Rider-Waite’a

Na dwóch kolumnach, pomiędzy którymi siedzi Kapłanka, widzimy litery B i J, które oznaczają odpowiednio Boaz i Jachin, czyli nazwy dwóch kolumn postawionych przed pierwszą Świątynią Jerozolimską, wniesioną przez króla Salomona, odgrywających wielka rolę w symbolice masońskiej:

Przed świątynią kazał postawić dwie kolumny, wysokie na trzydzieści pięć łokci, a na szczycie każdej z nich była głowica pięciołokciowa. Kazał też sporządzić łańcuszki na dolny brzeg głowic i umocować je na głowicach kolumn, jak również sto jabłuszek granatu, które przymocowano do łańcuszków. Po czym kazał postawić te kolumny przed przybytkiem, jedną z prawej strony, drugą z lewej strony. Tę z prawej strony nazwał Jachin, a tę z lewej Boaz. (Druga Księga Kronik 3, 15-17).

Na zwoju, który Kapłanka trzyma na kolanach, napisane jest TORA, co czytane na okrągło wspak daje słowo TAROT i ma wskazywać na to, że źródłem tarota jest ezoteryka judaizmu. I istotnie, za plecami kapłanki widzimy kabalistyczne Drzewo Życia, którego boczne kolumny są przyporządkowane odpowiednio kolumnom Jachin i Boaz, a na kolumnę środkową – wyjąwszy najwyższą sefirę Keter – nakłada się postać kapłanki.

Zanim przystąpimy do analizy z tarotowego i kabalistycznego punktu widzenia „Madonny z Port Lligat” z 1949 roku, zapoznajmy się z budową Kabalistycznego Drzewa Życia na podstawie schematu autorstwa Jana Witolda Suligi:

Jan Witold Suliga – Kabalistyczne Drzewo Życia i jego korelacje z kartami tarota

Na tym schemacie na Drzewo Sefirotyczne nałożony jest podział na cztery kabalistyczne światy – acilut (świat emanacji), berija (świat tworzenia), jecira (świat formowania) i asija (świat działania) – w taki sposób, że do każdego należą po trzy kolejne sefiry, a do czwartego – jedna, mianowicie Malchut. Są też inne przyporządkowania dziesięciu sefir czterem światom, w szczególności takie, że do świata acilut należy tylko Keter, następne dwie – Chochma i Bina – przyporządkowane są światu berija, kolejnych sześć reprezentuje świat jecira, a ostatnia, Malchut, oznacza świat asija, czyli materialny świat fizyczny.

Ponadto na schemacie zaznaczone są połączenia pomiędzy różnymi parami sefir, odpowiadające dwudziestu dwom wielkim arkanom. Dla nas interesujące jest tu zwłaszcza połączenie w środkowej kolumnie pierwszej sefiry Keter z szóstą Tiferet, któremu odpowiada wielki arkan II – Kapłanka. Oznacza to, że na karcie z talii Ridera-Waite’a na tle Drzewa Sefirotycznego pozycja kapłanki jest z tym zgodna – przynajmniej jeśli chodzi o górną część jej postaci. Krzyż na jej piersiach, odpowiadający swym położeniem centralnej sefirze Tiferet, pokazuje rozpięcie Kapłanki pomiędzy dwiema kolumnami oraz pomiędzy górą a dołem.

Na obrazie Madonna z Port Lligat z 1949 roku Madonna siedzi na tronie wewnątrz łuku triumfalnego, rozdzielonego na segmenty, które pooddalały się do siebie. Po pierwsze, sklepienie na górze rozeszło się na dwie strony, żeby poprzez tę przerwę w łuku mogło przedostać się do miejsca, gdzie siedzi Madonna, jajko zawieszone na nitce, której drugi koniec umocowany jest do muszelki unoszącej się w przestrzeni na samej górze obrazu. Po drugie, oba boki łuku podzieliły się na odrębne, oddzielone od siebie bloki. W rezultacie utworzyła się regularna struktura, odpowiadająca Drzewu Sefirotycznemu i jego podziałowi na wyższe i niższe światy.

Przy takim kabalistycznym spojrzeniu na obraz Dalego można uznać, że muszelka ma znaczenie sefiry Keter (Korona), dwie części sklepienia to Chochma (Mądrość) i Bina (Inteligencja), dwa bloki poniżej Chochmy to Chesed (Miłość) i Necach (Nieśmiertelność), dwa bloki poniżej Biny to Gewura(Surowość), zwana także Din (Prawo), i Hod (Majestat), a postument na samym dole obrazu to sefira Malchut (Królestwo).

Madonna z Port Lligat – motywy z kabały luriańskiej

Najciekawsza jest jednak Madonna z Dzieciątkiem jako znaczna część środkowej kolumny. Ta Madonna ma, po pierwsze, rozszczepioną od góry głowę na podobieństwo rozdzielonego sklepienia ponad jej głową. Po drugie, jest pokawałkowana. Jej przedramiona nie łączą się z barkami – poniżej barków jest pusta przestrzeń. W rezultacie jej oddzielona górna część, obejmująca dekolt z fragmentem sukni, szyję i głowę, odpowiada pseudosefirze Daat (Wiedza), Dzieciątko w pustej przestrzeni stanowiącej łono Madonny ma znaczenie sefiry Tiferet (Piękno), a dolna część Madonny, czyli jej nogi, reprezentuje sefirę Jesod (Podstawa).

Nasuwa się skojarzenie takiego przedstawienia z kabałą luriańską. Po pierwsze, chodzi o ideęcimcum, polegającą na tym, że Bóg, stwarzając świat, rozstępuje się najpierw w sobie, wycofuje się z części samego siebie, żeby uzyskać wolną przestrzeń dla kreacji. Tym Bogiem na obrazie Dalego jest Madonna, która utworzyła wewnątrz siebie pustą przestrzeń dla swojej kreacji – dla swego Syna. Dzieciątko lewituje w tej pustej przestrzeni w Madonnie. Co więcej, ono też ma w sobie pustą przestrzeń w okolicy serca, a podobnie sama Madonna została wykreowana w pustce uzyskanej dzięki poszerzeniu przestrzeni w obrębie łuku triumfalnego poprzez jego rozbicie na segmenty.

Po drugie, chodzi o ideę szewirat ha-kelim, rozbicia naczyń, katastrofy kosmicznej, jaka miała miejsce na początku stworzenia. Te naczynia to sefiry jako zachowane ślady obecności boskiej w miejscu, z którego się on wycofał, stanowiące system, który miał być zdolny do przyjęcia w siebie boskiej emanacji. Ale tylko trzy pierwsze górne sefiry zareagowały prawidłowo na strumień boskiego światła – pozostałe uległy rozbiciu i stąd Stworzenie wymaga naprawy (tikkun), która rozpoczyna się od dołu, od najniższej sefiry Malchut. Istotną rolę mają do odegrania w tym procesie naprawy świata ludzie.

Na obrazie Dalego skojarzenie z rozbiciem naczyń budzi pęknięta głowa Madonny, a poza tym fakt, że dwie części sklepienia – Chochma i Bina – są w stanie nieuszkodzonym, a dwa bloki poniżej – Chesed i Gewura – są poobtłukiwane, w kilku miejscach odpadł tynk odsłaniając koślawo poukładany ceglany gruz. Dla odmiany dwa bloki na niższym poziomie, Necach i Hod, są w dobrym stanie, co może świadczyć o tym, że zostały już naprawione w ramach tikkun.

W kontekście tikkun Dzieciątko Madonny byłoby wielkim Naprawicielem świata (w języku religii chrześcijańskiej – Zbawicielem). Jego usytuowanie na obrazie pomiędzy popękanymi blokami odpowiadającymi sefirom Chesed (Miłość) i Gewura (Surowość) czy też Din (Prawo) odpowiada obiegowemu przeciwstawieniu Chrystusa i Mojżesza jako reprezentujących dwa przeciwstawne aspekty stosunku Boga do człowieka: miłosierdzie (łaskę) i surową sprawiedliwość, zgodnie z którą właściwie każdy człowiek powinien być potępiony. To na tym właśnie odcinku dokonuje się Chrystusowe tikkun. Na gruncie wyrosłej z judaizmu kabały rolę Chrystusa pełni Szechina, obecność Boga w świecie, personifikowana jako kobieta. Dali jednak był katolikiem, więc bez Chrystusa nie mógł się obejść – jego kabała musiała mieć charakter chrześcijański. Ale już Gala jako centralna postać może być zarówno Matką Boską jak i Szechiną z pewnym dodatkiem w postaci Dzieciątka.

Madonna z Port Lligat – ruch zstępujący i ruch wstępujący

Dzieciątko Madonny w swojej lewej dłoni ma krzyż a nad prawą – niebieską kulę. Na późniejszym obrazie – Madonna z Port Lligat z roku 1950 – to się zmieni: zamiast krzyża pojawia się księga, a niebieską kulę Dzieciątko trzyma w dłoni. Poza tym wolna przestrzeń w kształcie okna w jego piersi jest znacznie większa i znajduje się w niej eucharystyczny chleb, a nogi mają układ podobny do krzyża i taki też rzucają cień:

Madonna z Port Lligat Salvadora Dali z roku 1950 – fragment

Taki układ nóg jest charakterystyczny dla tarotowego Wisielca, zgodnie z kanonem, jakim jest Tarot Marsylski:

CBD Tarot de Marseille (Nicholas Conver 1760 - Yoav Ben-Dov, 2010), XII Wisielec

Ciekawe, że trzy z wymienionych elementów – kula, księga i krzyż – znajdują się na karcie Kapłanka z talii Rider-Waite’a. Znaczenie tej kuli widocznej na głowie Kapłanki jest znane: jest to symbol Księżyca w pełni, który ma po bokach dwa księżycowe sierpy: ten po lewej stronie oznacza Księżyc zmierzający do pełni, a ten po prawej stronie – Księżyc zmierzający do nowiu. Elementem dopełniającym ten układ powinien być, oczywiście, nów, a dokładniej biorąc, Księżyc, którego w ogóle nie widać, gdyż jest całkowicie w strefie cienia rzucanego przez Ziemię. Cykliczne powtarzające się fazy Księżyca w powiązaniu z Drzewem Sefirotycznym przywodzą na myśl dwa kierunki, w jakich dokonuje się ruch na tym Drzewie: zstępowanie, odpowiadające ruchowi od pełni do nowiu, i wstępowanie, odpowiadające ruchowi od nowiu do pełni.

Jeżeli przyjrzymy się dokładniej kuli w dłoni Dzieciątka, to zobaczymy na nim sierp Księżyca zmierzającego do nowiu. Pozwala to interpretować Dzieciątko Madonny jako symbol Chrystusa Zstępującego, podobnie zresztą jak tarotowego Wisielca, wiszącego głową do dołu (aluzją do tego jest układ nóg Dzieciątka). W tym układzie Chrystus ukrzyżowany będzie, oczywiście, symbolem Chrystusa Wstępującego. Ten pierwszy poprzedza tego drugiego, odpowiednio do tego, że dzieciństwo poprzedza okres dorosłości.

Madonna z Port Lligat Salvadora Dali, 1950, olej na płótnie, 144 x 96 cm, Tokio, Minami Museum

Madonna z Port Lligat Salvadora Dali, 1950, olej na płótnie, 144 x 96 cm, Tokio, Minami Museum

Z tej perspektywy jest bardzo ciekawe, że Dali, robiąc właściwie z tej kuli na głowie Kapłanki jajko, zawiesza je na sznurku. Podobnie przecież wisi na sznurku przywiązanym do jednej nogi tarotowy Wisielec. Ponieważ jajko jest zalążkiem tego, co się z niego wykluje i będzie rosło, to można ogólną ideę takiego przedstawienia rozumieć tak, że w niebie świat istnieje jako „kosmiczne jajo”, które jest następnie spuszczone z nieba w dół, a w tych dolnych rejonach wykluwa się z niego świat i rozwija się tak długo aż powróci o własnych siłach do nieba w rozwiniętej w pełni postaci.

Oczywiście, symbol księgi oznacza Słowo, a w powiązaniu z eucharystycznym chlebem i Chrystusem Zstępującym chodzi tu o Słowo, które staje się ciałem i jest obecne w świecie. Z tymi elementami nie ma większego problemu interpretacyjnego. Wracając zaś do jajka, trudno nie zauważyć jego związku z innymi obrazami Dalego, na których przedstawia on Galę jako Ledę z jajkiem i łabędziem. Natomiast muszla, z której zwisa jajko, przypomina przede wszystkim muszlę z Narodzin Wenus Botticellego (zob. Narodziny Wenus Botticellego w ujęciu astrologicznym).

Pomijając wielkie bogactwo drobnych elementów, którymi różni się druga wersja obrazu Madonna z Port Lligat od znacznie prostszej pierwszej wersji, wspomnę jeszcze tylko o trójpodziale podstawy, odpowiednio do trzech kolumn Drzewa Sefirotycznego. W jej trzech przegródkach widzimy po lewej stronie nosorożca, po prawej stronie chyba gołębia wyfruwającego z gniazda, a na środku krzyż pomiędzy czterema bryłami z wolną przestrzenią wewnątrz w kształcie koła. W środku znajduje się jakiś kartoflowaty obiekt, a te cztery bryły wyznaczają dla niego pole sił, w kręgu których pozostaje.

Nosorożec i gołąb zwrócone są od obu stron do środka. Pierwszy reprezentuje lewą kolumnę Drzewa Sefirotycznego, drugi – prawa kolumnę. Jednocześnie opancerzony grubą skórą ciemny nosorożec symbolizuje zanurzenie w najgrubszej materii, a zatem ruch zstępujący, a z kolei biały gołąb – wzlatywanie w gorę, wyzwalanie się z uwiązania do ziemi. W takim polu duchowym żyje człowiek. W antropozofii Steinerowskiej ten nosorożec symbolizowałby Arymana jako moc uziemiającą człowieka, a gołąb – Lucyfera, inspirującego człowieka do odlotu z tego świata. Droga Chrystusowa byłaby zaś drogą środkową pomiędzy tymi dwoma biegunami, unikającą ich jednostronności zgodnie z zasadą, że „żeby wstąpić, trzeba zstąpić”.

Warto jeszcze dodać, że na drugim wariancie obrazu Madonna z Port Lligat przestrzeń, w której znajduje się Madonna z Dzieciątkiem, przypomina dziurkę od klucza. Tak więc dziurka od klucza już jest, przydałby się jeszcze klucz. Szukajmy go, aż znajdziemy, a szukać warto, bo jest to zapewne klucz do nieba.

Ogólna ocena (0)

0 z 5 gwiazdek

Skomentuj jako gość

Attachments

Location

Oceń pracę :
0
  • Nie znaleziono komentarzy

Szukaj na blogu

Ostatnie komentarze

Gość - PJ
Super interpretacja, dużo ukrytych znacz...
Gość - u4d9c742
nadawanie tytułów niezatytuowanym dzieło...
Gość - Morpheus
Nie wiadomo w jaki sposób ognisko jest z...
Gość - Aga
Wg mnie, gość był nawalonym nimfomanem, ...
Gość - Vinnie
I love you my baby girl Wiki k

Nasze produkty

OBRAZY NA PŁÓTNIE

Obrazy na płótnie

Reprodukcje obrazów drukujemy na bawełnianym płótnie artystycznym canvas naciągniętym na drewniany blejtram. Obraz ze zdjęcia jest doskonałym prezentem, gotowym do powieszenia na ścianę. 

 

więcej...

WYDRUKI GICLEE

Wydruki Fine-Art

Wydruki artystyczne giclee wykonujemy na specjalnych papierach typu fine-art, które zapewniają doskonałą jakość i trwałość drukowanych zdjęć oraz nadają pracy artysty szczególny charakter.

 

więcej...

PLAKATY

Plakaty

Plakaty drukujemy na wysokiej jakości papierze o doskonałych parametrach technicznych. Idealne rozwiązanie na ożywienie charakteru wnętrza.

 

więcej...

Jak zamawiać?

Galeria obrazów FineArtExpress prezentuje reprodukcje znanych malarzy minionych epok i arcydzieła malarstwa światowego w formie wydruków na płótnie canvas i wydruków na papierze. Wybierz zdjęcie i zamów reprodukcję obrazu na płótnie lub na papierze archiwalnym.

Zamawianie jest bardzo proste:

Krok 1

Krok 1.

Wybierz zdjęcie i produkt. Wybierz wielkość wydruku.

Krok 2

Krok 2.

Włóż do koszyka i opłać zamówienie korzystając z płatności elektronicznych.                                

Krok 3

Krok 3.

Drukarnia otrzyma gotowy, wykadrowany plik do druku o określonych parametrach.          

Krok 4

Krok 4.

Po wydruku i zmianie statusu zamówienia na „zrealizowane” otrzymasz maila z informacją o wysyłce.