Twitter

Bartolomé Esteban Murillo (1617-1682) to hiszpański malarz z okresu baroku, który malował głównie obrazy o tematyce religijnej. Jest wśród nich również obraz „Pokłon trzech króli”:

Obraz Pokłon trzech króli, Bartolomé Esteban Murillo

1655-1660, olej na płótnie, 191 x 146 cm, Toledo Museum of Art, Toledo, OH, USA

Kiedy malarz maluje taki obraz, chcąc nie chcąc musi jakoś skonkretyzować temat, który w wersji źródłowej (Ewangelia według świętego Mateusza) jest mocno niedookreślony. Wprawdzie pod wieloma względami historia ta została uzupełniona przez późniejszą tradycję, ale tradycja jak to tradycja – jest wielowariantowa. W Ewangelii według świętego Mateusza mowa jest o magach, tzn. ewentualnie o kapłanach lub mędrcach (w szczególności perskich), ale nie o królach. Nie jest też jednoznacznie stwierdzone, że było ich trzech – tekst mówi tylko o trzech darach.

Bartolomé Esteban Murillo, Pokłon trzech króli, malarstwo barokowe

Kup obraz na płótnie: Bartolomé Esteban Murillo, Pokłon trzech króli

Tradycyjna stajenka jest motywem z Ewangelii według świętego Łukasza, opisującej narodziny Jezusa w sposób zupełnie inny, a w pewnych szczegółach sprzeczny z wersją świętego Mateusza, zgodnie z którą Maryja z Józefem mieszkali jakby sobie w Betlejem, a dopiero po ucieczce do Egiptu udali się do Galilei, bojąc się panującego w Jerozolimie syna Heroda.

Murillo nie miesza raczej na swoim obrazie różnych wersji. W lewym górnym roku jest Gwiazda Betlejemska, gdyż święty Mateusz pisze o gwieździe. Trzy ważne osobistości, które przywędrowały za gwiazdą do Betlejem, nie mają koron, gdyż święty Mateusz napisał, że to byli magowie. To, że jeden z nich z nich jest, zgodnie z późniejszą tradycją, czarnoskóry, nie zaprzecza Ewangelii, która o takich szczegółach nie wspomina.

Jak zatem ten hiszpański malarz barokowy namalował swój obraz „Pokłon trzech króli”? Czym się wyróżnia jego ujęcie na tle wielu innych obrazów przedstawiających ten sam malarski temat? Ujmę to w punktach:

Obraz Pokłon trzech króli – opis

1. Maryja nie siedzi niby królowa z Dzieciątkiem na kolanach, jak najczęściej malują ją malarze, ale stoi. Jezusek w pozycji półleżącej spoczywa na czymś, co przypomina sprzęt z warsztatu stolarza, oczywiście z przykrytym pieluszką siankiem pod pupką.
2. Maryja odsłania Dzieciątko przed klęczącym magiem tak, jakby chciała mu zademonstrować, że to chłopczyk.
3. Święty Józef jest dość młody – zwykle malowany jest jako starzec w wieku zbliżonym do najstarszego maga.
4. Światłość wokół głowy ma tylko Jezusek, ani święty Józef nie ma aureoli, ani nawet Maryja, nie mówiąc już o magach, którym od dawna już się ich nie malowało.
5. Biała kamienna budowla – zapewne mieszkanie Maryi i Józefa – ma duży ciemny otwór wejściowy, na tle którego widoczna jest Święta Rodzina.
6. Z tyłu kamiennej budowli widać opartą o nią grubą drewnianą belkę i krzyżujące się z nią dwie mniejsze.
7. Magowie wraz z Maryją tworzą krąg wokół Dzieciątka – święty Józef pozostaje na zewnątrz tego kręgu. Wszyscy oni patrzą na Jezuska.
8. Za plecami trzech magów widać trzy postacie należące do ich orszaku, poniżej nich, w lewym dolnym rogu – dwoje dzieci.

Obraz Pokłon trzech króli – interpretacja

Malarz namalował swój obraz „Pokłon trzech króli” w sposób bardzo kameralny, co pozwala skupić się na charakterystyce poszczególnych postaci. Maryja z Józefem przedstawieni są tak, jakby była to całkiem normalna para małżeńska. Również Jezusek jest – poza światłością wokół głowy – zwyczajnym dzieciakiem. Ani nie siedzi jak na tronie, ani nie błogosławi klęczącego przed nim starca, patrzy tylko na niego uważnie.

Motywy związane z jego przeznaczeniem to krzyż, w który układają się belki z tyłu budowli – skądinąd materiał charakterystyczny dla zawodu cieśli, którym jest święty Józef – i ciemny otwór wejściowy, przypominający grobowiec. Włócznie widoczne po lewej stronie obrazu są skądinąd rekwizytem żołnierzy krzyżujących Chrystusa. Ale jeszcze na to nie pora, na razie mężczyźni z włóczniami asystują w hołdzie składanym małemu Chrystusowi.

W sensie malarskim wybija się na tym obrazie zdecydowanie pięknie namalowana złocista szata klęczącego maga – jako przeciwwaga dla ciemnej czeluści, na której tle widać głowy Maryi i Józefa. Symboliczny sens takiego zestawienia wydaje się dość czytelny: śmierć, zstąpienie na samo dno otchłani, a potem zmartwychwstanie i wstąpienie w chwale do Ojca w niebie. W istocie ten klęczący mag symbolizuje Boga Ojca, a jego złocista szata – chwałę, którą się wypełni niebo za sprawą zmartwychwstałego Chrystusa.

Drugi mag reprezentuje z wyglądu najczęstszy ikonograficzny typ Chrystusa. W tym kontekście kielich w jego lewej dłoni to kielich, który będzie musiał wypić, gdyż taka jest wola Ojca, a z kolei szkatułka z pieniędzmi, złożona na ziemi przed Maryją i Dzieciątkiem, symbolizuje odkupienie za sprawą wydania na śmierć Syna Bożego.

Ale układ, jaki tworzą dwaj stojący magowie, może być interpretowany w sposób nie mieszczący się już w ortodoksji kościelnej. Pierwszy z nich ma jasną twarz na ciemnym tle włosów i brody, drugi zaś – ciemną twarz na jasnym tle turbanu z końcem owiniętym wokół szyi. Stoją obaj ramię w ramię, z kielichami w dłoniach, jak dwaj bracia, dwaj synowie jednego ojca, którym jest trzeci mag – Bóg Ojciec. Jeden z braci (młodszy) to Chrystus, a drugi (starszy) – Lucyfer. A myśl jest w tym taka, że bez ciemności nie byłoby jasności, bez zła nie byłoby dobra itd. Tak to się przedstawia z punktu widzenia logiki reprezentującej nieco wyższe piętro niż nasz ziemski świat. Na tym wyższym piętrze obaj bracia są zupełnie w porządku, to ziemski punktu widzenia tworzy iluzję, utwierdzaną przez religię, że zła i ciemności w ogóle nie powinno być.

Jeżeli podoba Ci się ten wpis, podziel się nim albo zostaw komentarz pod postem. Z przyjemnością poznamy Twoją opinię.